Σύντομο ιστορικό της υποχρεωτικής στράτευσης και της αντίστοιχης άρνησής της στην ελλάδα
Μια πρώτη μορφή μερικής υποχρεωτικής στράτευσης εμφανίστηκε το
1825, όταν, μετά τα άτακτα εθελοντικά σώματα του 1821, η προσωρινή
κυβέρνηση νομοθέτησε την κληρωτή στρατολόγηση σε 3ετή θητεία, με
αναλογία ενός στρατιώτη ανά 100 «στρατεύσιμους» κατοίκους (ηλικίας
18-30 ετών). Ο «υπερτυχερός» της κλήρωσης όμως, μπορούσε -εάν το
επιθυμούσε- να αντικατασταθεί από κάποιον εθελοντή. Σε ένα συμβόλαιο
του 1838 της Ερμούπολης, αναγράφεται τέτοια συμφωνία με την οποία
ο γραφέας Σαράντης Ραφαήλ, καταβάλλει σε μετρητά 70 δίστηλα στον
Αργύριο Αντωνίου, για να υπηρετήσει ως αντικαταστάτης του. Την
περίοδο μετά την Γ’ εθνοσυνέλευση, επί Καποδίστρια και Όθωνα, το
σύστημα στρατολόγησης έγινε μεικτό, με συνδυασμό εθελοντών και
κληρωτών, ενώ θεσπίστηκαν πιο συγκεκριμένοι στρατιωτικοί κώδικες
που όριζαν ποινές για τους λιποτάκτες και τους ανυπότακτους. Κοντά
στα 1880 επί πρωθυπουργίας Χαρίλαου Τρικούπη, εισήχθη με νόμο
η καθολική υποχρεωτική στράτευση και καταργήθηκε ο θεσμός της
αντικατάστασης. Μετά το 1909, η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου
εντατικοποίησε την εκπαίδευση των κληρωτών και πέρασε το νόμο
“περί της Στρατιωτικής Προπαιδεύσεως”, σύμφωνα με τον οποίο όλοι
οι νέοι άνω των 16 ετών, ήταν υπόχρεοι στρατιωτικής εκπαίδευσης, δύο
φορές την εβδομάδα. Ακολούθησε μια δεκαετία πολέμων (βαλκανικοί,
πρώτος παγκόσμιος, ουκρανία, μικρά ασία) για να φτάσουμε στα πρώτα
μαζικά φαινόμενα λιποταξίας και στους πρώτους αρνητές στράτευσης
στην ελλάδα.
Αρνητές για θρησκευτικούς λόγους
Μέχρι και την δεκαετία του 80, το πεδίο της άρνησης στράτευσης
μονοπωλήθηκε από ανθρώπους με θρησκευτικά κίνητρα και
συγκεκριμένα από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Η αντιμετώπισή τους
ήταν ιδιαίτερα σκληρή, αφού περιλάμβανε εξορίες, βασανιστήρια και
καταδίκες σε θάνατο ή σε ισόβια. Από το 1949 αναφέρονται εκτελέσεις
στρατιωτών που αρνήθηκαν να φορέσουν στολή ή να κρατήσουν όπλο
(Γιάννης Τσούκαρης – 10/02/1945 στην Λάρισα και Γιώργος Ορφανίδης -
02/03/1949 στο Ναύπλιο). Χαρακτηριστική της αυθαιρεσίας των ποινών
είναι η περίπτωση του Χρήστου Καζάνη που το 1966 καταδικάστηκε σε
θάνατο και μετά από διεθνείς παρεμβάσεις η ποινή του μετατράπηκε σε
4½ χρόνια φυλάκιση(!), ενώ υπήρξαν άτομα που έμειναν στη φυλακή
μέχρι και επί 23 χρόνια. Αξίζει μια αναφορά και στις στρατιωτικές
φυλακές Ιωαννίνων, όπου το 1970 ο διοικητής Μ. Χατζηδάκης με τον
υποδιοικητή Καραμπά έσβησαν δυο πακέτα τσιγάρα στο στήθος του
αντιρρησία Θ. Κόγιου. Το 1976 στις φυλακές αυτές που είχαν τυπικά
κριθεί ακατάλληλες λόγω υπερβολικής υγρασίας (λίγα μέτρα από την
λίμνη) και ακαταλληλότητας των κτιρίων, ο πρόεδρος του στρατοδικείου
Ιωαννίνων Φωτάκης και ο διοικητής Αντωνιάδης, απαγόρευαν την
έξοδο των κρατουμένων από τους θαλάμους, την ιατροφαρμακευτική
περίθαλψη, το επισκεπτήριο και την αλληλογραφία, και περιόρισαν το
νερό, το συσσίτιο και την θέρμανση. Ένας αντιρρησίας μεταφέρθηκε
στο νοσοκομείο με κολικό νεφρού και 7 με πνευμονία. Μετά από
πολλές δεκαετίες κατά τις οποίες εκατοντάδες θρησκευτικοί αρνητές
αντιμετωπίζονταν με τους παραπάνω τρόπους, μόλις το 1977 ψηφίστηκε
νόμος με τον οποίο μπορούσαν είτε να εκπληρώσουν τετραετή άοπλη
θητεία σε στρατόπεδο, είτε να φυλακιστούν για τέσσερα χρόνια σε
στρατιωτικές φυλακές, εξαιρούμενοι από τις μετέπειτα προσκλήσεις
στράτευσης. Λόγω υποκειμενικών αυθαίρετων ερμηνειών του από
στρατιωτικούς αλλά και της έντονης αντίδρασης της εκκλησίας της
Ελλάδος, ο νόμος αυτός είχε μεγάλες δυσκολίες εφαρμογής.
Αρνητές για μη θρησκευτικούς λόγους
Οι πρώτες προσπάθειες αμφισβήτησης του στρατού και της υποχρεωτικής
θητείας για μη θρησκευτικούς λόγους, ξεκινούν την δεκαετία του ‘80
μέσω π.χ. του περιοδικού «Αρνούμαι». Το Δεκέμβρη του 1986, ο
Μιχάλης Μαραγκάκης είναι ο πρώτος που αρνείται δημόσια και για μη
θρησκευτικούς λόγους να στρατευτεί. Με αφορμή τη σύλληψη και τη
φυλάκισή του, δημιουργείται η «Επιτροπή Συμπαράστασης στον Μιχάλη
Μαραγκάκη», ενώ η εμφάνιση λίγο μετά του Θανάση Μακρή –μέλους
τότε του Κ.Σ. της Ε.Φ.Ε.Ε.- καθώς και άλλων αντιρρησιών, οδηγούν στη
δημιουργία της Επιτροπής για τους Αντιρρησίες Συνείδησης, από την
οποία προέκυψε ο Σύνδεσμος Αντιρρησιών Συνείδησης το 1987. Μετά
από διαδοχικές απεργίες πείνας των φυλακισμένων Μαραγκάκη και
Μακρή και συνεχείς μαζικούς αγώνες συμπαράστασης (εκδηλώσεις,
συναυλίες και πάνω από 20 νέες δηλώσεις άρνησης για μη θρησκευτικούς
λόγους), ο νόμος του ‘77 περί άοπλης θητείας επεκτάθηκε το 1988 και
σε όσους αρνούνται τη στράτευση με βάση τις πολιτικές, φιλοσοφικές
και ιδεολογικές τους πεποιθήσεις,, αν και οι παραπάνω δεν τον
χρησιμοποίησαν. Το 1990 και το 1991 εμφανίζονται οι δύο πρώτοι
ολικοί αρνητές στράτευσης, οι Νίκος Μαζιώτης και Παύλος Ναθαναήλ
που κατόπιν συλλαμβάνονται και φυλακίζονται, ενώ στην πορεία
συλλαμβάνεται και φυλακίζεται, μεταξύ άλλων, ο Νίκος Καρανίκας.
Γύρω στο 1992, οι δηλωμένοι αρνητές (αντιρρησίες και ολικοί) είχαν
φτάσει τους 100. Ο αρνητής στράτευσης Φίλιππας Κυρίτσης, μετά
από διαδοχικά εμπόδια που του έβαλε το κράτος στα τέλη του ‘80,
για να μην απαλλαχτεί από τον στρατό με νόμιμα μέσα (τρελόχαρτο
ή απαλλαγή λόγω προηγούμενης φυλάκισης), ουσιαστικά οδηγείται 6
στην ανυποταξία, στην συγγραφή του «Τρελόχαρτου» το 1993 και στον
δημόσιο αγώνα κατά του στρατού μέσα από τον ΣΑΣ. Μετά από νέες
συλλήψεις και καταδίκες των Καρανίκα και Μαζιώτη, ψηφίζεται το 1997
ο πρώτος νόμος (2510) που αναγνωρίζει τους αντιρρησίες συνείδησης,
καθώς και τη δυνατότητα εναλλακτικής θητείας (3ετής τότε). Ο Λάζαρος
Πετρομελίδης και ο Γιάννης Χρυσοβέργης εναντιώνονται στις συνθήκες
και την μεγάλη διάρκεια της εναλλακτικής θητείας και από τότε μέχρι
σήμερα ο Πετρομελίδης έχει καταδικαστεί 16 φορές ως μόνιμος πλέον
στόχος του ελληνικού κράτους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου